Πολλές φορές στην πλούσια Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, πολλά ιστορικά γεγονότα διανθίζονται από αριθμούς που ουσιαστικά δεν παίζουν κανένα ρόλο στην εξέλιξή τους.
Αυτό αν το παρατηρήσει κανείς, δεν συμβαίνει πάντα. Υπάρχει ένας αριθμός που αποτελεί τον σημείο κατατεθέν, σε ότι φανερώνει αυταπάρνηση, φιλοπατρία, γενναιότητα και θυσία.
Είναι ο αριθμός 300…
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
Κάποτε στις 9 Αυγούστου 480 π.Χ. (σ.σ. η επικρατέστερη ημερομηνία) μια επική μάχη, γνωστή ως Μάχη των Θερμοπυλών, όπου οι τρομακτικώς υποδεέστερες αριθμητικώς ελληνικές δυνάμεις, υπό τον Βασιλέα της Σπάρτης Λεωνίδα, αντέταξαν τρομερή αλλά άπελπι αντίσταση κατά των Περσών του Βασιλέα Ξέρξη στο εξαιρετικώς στενό – τότε – σημείο των Θερμοπυλών στην σημερινή Φθιώτιδα, αποτέλεσε το σημείο αναφοράς πολλών Στρατιωτικών Σχολών παγκοσμίως και έμεινε γνωστή με τον αριθμό «300».
Ας δούμε γιατί:
Η Μάχη των Θερμοπυλών το 480 π.Χ., διεξήχθη δέκα χρόνια μετά τη Μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ.), και ταυτοχρόνως με την επίσης σημαντική Ναυμαχία του Αρτεμισίου στη Βόρεια Εύβοια, στη διάρκεια της δεύτερης περσικής εισβολής στην Ελλάδα.
Ο Αθηναίος πολιτικός και στρατηγός Θεμιστοκλής (ο τίτλος του «Ναυάρχου» δεν υπήρχε τότε) είχε πείσει τους Έλληνες να αντιτάξουν αντίσταση στους Πέρσες, στο μεν στενό των Θερμοπυλών κατά ξηρά, στο δε στενό του ακρωτηρίου Αρτεμισίου κατά θάλασσα.
Οι εκατοντάδες χιλιάδες Πέρσες, περίμεναν τους Έλληνες επί τετραήμερο να παραδοθούν, κάτι που βεβαίως δεν συνέβη, μετά το πέρας του οποίου επιτέθηκαν εναντίον τους.
Οι Έλληνες υπό τον Βασιλέα της Σπάρτης Λεωνίδα, αντιστάθηκαν για δύο μέρες.
Την δεύτερη μέρα, ο Εφιάλτης ένας που το όνομά του θα αποτελέσει στους επόμενους αιώνες τον ορισμό του προδότη, οδήγησε τους Πέρσες πίσω από τους αμυνόμενους Έλληνες, μέσω ενός «μυστικού» μονοπατιού του όρους Καλλίδρομου, γνωστού ως «Ανοπαία Ατραπό».
Μόλις το πληροφορήθηκε αυτό ο Λεωνίδας αποδέσμευσε τις υπόλοιπες ελληνικές συμμαχικές δυνάμεις, για να οργανωθεί νέα άμυνα των Ελλήνων νοτιότερα, κρατώντας μαζί του στις «θερμές Πύλες» (εξ ου και το «Θερμοπύλες») μονάχα επίλεκτες και εθελοντικές δυνάμεις, επιπλέον από τους 300 Σπαρτιάτες του. Οι δυνάμεις αυτές ήταν περίπου 400 Θηβαίοι και 700 Θεσπιείς με επικεφαλής τον Δημόφιλο, γιο του Διαδρόμου, που θα υπερασπίζονταν τα νώτα του.
Όλοι αυτοί εξοντώθηκαν από τους Πέρσες επί του πεδίου, καθώς έπεσαν όλοι τους μαχόμενοι ανδρεία μέχρις ενός.
Η Μάχη εν περιλήψει εξελίχθηκε ως εξής:
Ο Ηρόδοτος αναφέρει τον χρησμό της Πυθίας: «είτε η Σπάρτη θα χαθεί, είτε θα χάσει ένα βασιλιά». Έτσι ο Λεωνίδας πίστευε ότι «έπρεπε να πεθάνει για να σωθεί η Σπάρτη», γι’ αυτό και πήρε στην εκστρατεία, μονάχα 300 Σπαρτιάτες, οι οποίοι είχαν γιούς!
Αποφάσισε να παρατάξει τους Σπαρτιάτες στο κέντρο, όπου βρίσκονταν το πιο στενό σημείο των Θερμοπυλών και οι 1.100 Φωκείς, οι οποίοι έκτισαν ένα αμυντικό τείχος είχαν σταλθεί από τον Λεωνίδα για να υπερασπιστούν την Τραχίνα, καθώς απ’ εκεί οι Πέρσες θα μπορούσαν να περικυκλώσουν τους Έλληνες και να τους κλείσουν σαν σε μιά λαβίδα.
Όταν οι Πέρσες έφθασαν στην περιοχή, ο Ξέρξης έστειλε πρεσβευτή για να πείσει τον Λεωνίδα να καταθέσει τα όπλα.
Η απάντηση του Λεωνίδα ήταν…λακωνική: «Μολών Λαβέ» (= σε ελεύθερη μετάφραση «Αν έχεις τα κότσια έλα να τα πάρεις»).
Μετά από την απάντηση αυτή η μάχη ήταν θέμα χρόνου να ξεκινήσει.
Ο Ξέρξης προτίμησε να περιμένει τέσσερις μέρες, πιστεύοντας ότι οι Έλληνες θα υποχωρούσαν βλέποντας τον όγκο των στρατευμάτων του.
Ο αριθμός των Περσών έχει προκαλέσει πολλές συζητήσεις. Οι νεότεροι ιστορικοί συμφωνούν ότι πρέπει ήταν περίπου 300.000 άνδρες και όχι 2.000.000, όπως αναφερόταν παλαιότερα.
Με αυτά τα αριθμητικά δεδομένα σε βάρος τους, οι Έλληνες αποφάσισαν να υπερασπιστούν τις Θερμοπύλες, για να εξουδετερώσουν έτσι το μειονέκτημα της μικρής αριθμητικής τους δυνάμεως, περιοριζόμενοι αποκλειστικώς στην άμυνα, στο πιο στενό σημείο της διάβασης, όπου οι Πέρσες θα αναγκάζονταν να περνούν λίγοι-λίγοι, ώστε να είναι αντιμετωπίσιμοι.
Τη πρώτη μέρα οι Πέρσες απωθήθηκαν από τους Έλληνες.
Ούτε η απειλή ότι «τα βέλη τους θα κρύψουν τον ήλιο» δεν πτόησε τον Λεωνίδα και τους άνδρες του, οι οποίοι περιπαιχτικά απάντησαν στους Πέρσες «καλύτερα να πολεμήσουμε υπό σκιά!»
Η κόπωση των Ελλήνων ήταν μεγάλη, γιατί ακόμα και περνώντας λίγοι-λίγοι οι Πέρσες, λόγω του μεγάλου αριθμού τους, έρχονταν εναντίον τους ακατάπαυστα. Η καλή εκπαίδευση των Σπαρτιατών οπλιτών, τους έκανε να αντέξουν αυτήν την μεγάλη κόπωση…
Την δεύτερη ημέρα οι Πέρσες επιτέθηκαν ξανά, με μεγαλύτερη σφοδρότητα, όμως και πάλι δεν κατάφεραν να κάμψουν την ελληνική αντίσταση, προς μεγάλη απογοήτευση του Μεγάλου Βασιλέα (σ.σ. έτσι αποκαλούσαν οι Πέρσες τον Ξέρξη).
Τότε εμφανίστηκε ο αιώνιος εχθρός των Ελλήνων, ο ΑΙΣΧΡΟΣ ΠΡΟΔΟΤΗΣ, που ονομαζόταν Εφιάλτης στη σκηνή του ηγέτη των Περσών και του αποκάλυψε ότι υπήρχε ένα μονοπάτι από το οποίο θα περικύκλωνε το ελληνικό στράτευμα.
Οι επίλεκτοι Πέρσες, το Σώμα των Αθανάτων του Ξέρξη, διέσχισε το μονοπάτι αυτό που τους υπέδειξε ο προδότης Εφιάλτης και βρέθηκαν στα μετόπισθεν των Ελλήνων.
Τότε στις γραμμές των τελευταίων επικράτησε σύγχυση.
Οι περισσότεροι πρότειναν υποχώρηση, όμως ο Λεωνίδας αποφάσισε μάχη μέχρις εσχάτων. Αποδέσμευσε όλους τους υπόλοιπους κρίνοντας ότι η θυσία τους θα ήταν μάταιη και παρέμεινε αυτός εκεί, μαζί με τους 300 Σπαρτιάτες του, οι οποίοι ΟΛΟΙ τους είχαν τουλάχιστον ένα γιό, τους 700 Θεσπιείς και τους 400 Θηβαίους, οι οποίοι παρέμειναν στη θέση τους και πολέμησαν εθελοντικώς μαζί με τους Σπαρτιάτες τους Πέρσες, κρατώντας όσο ήταν δυνατόν τα νώτα των τελευταίων.
Ακολούθησε σκληρή μάχη σώμα με σώμα, με τον Λεωνίδα να πέφτει νεκρός από περσικά βέλη.
Οι Πέρσες νίκησαν καταλαμβάνοντας τα Στενά των Θερμοπυλών αλλά είχαν περισσότερες απώλειες από τους Έλληνες στο πεδίο της μάχης, καθώς έχασαν περισσότερους από 20.000 άνδρες.
Αφού βρήκαν το σώμα του Λεωνίδα, μετά τη μάχη, ο Ξέρξης διέταξε να το αποκεφαλίσουν, γεγονός ασυνήθιστο για τους Πέρσες, που συνήθιζαν να τιμούν τους γενναίους αντιπάλους τους.
Μετά από 40 χρόνια, τα λείψανα του Λεωνίδα μεταφέρθηκαν στη Σπάρτη και διοργανώθηκαν ετήσιοι αγώνες προς τιμή του…
Η Μάχη των Θερμοπυλών αποτελεί μια από τις πιο σπουδαίες, γνωστές και σημαντικές μάχες στην Παγκόσμιο Ιστορία και διδάσκεται όπως ανέφερα πιό πάνω, σε πλήθος Στρατιωτικών Σχολών. Τυπικά, οι Έλληνες έχασαν επί του πεδίου της μάχης και οι νικητές Πέρσες κατάφεραν και «πέρασαν».
Στην πραγματικότητα όμως οι Θερμοπύλες απέκτησαν τεράστια φήμη καθώς ενέπνευσαν τις επόμενες γενιές με το παράδειγμα των λίγων και γενναίων ανδρών του Λεωνίδα να μάχονται απελπισμένα την Περσική πλημμυρίδα, αποτελώντας μοναδικό παράδειγμα ηρωισμού των ελεύθερων ανδρών που υπερασπίζονται την πατρίδα τους και την ελευθερία τους.
Κυρίως όμως από ηθική άποψη είναι λαμπρό παράδειγμα αυταπάρνησης, αυτοθυσίας, αίσθησης του καθήκοντος και υπακοής στην πατρίδα.
Η μάχη έδειξε τα πλεονεκτήματα της στρατιωτικής εκπαίδευσης των Σπαρτιατών, του καλύτερου εξοπλισμού και της έξυπνης χρήσης της διαμόρφωσης του εδάφους.
Συμφώνως με τον Χάνσον, «η ελευθερία ήταν η κύρια ιδέα για τους Έλληνες και οδήγησε στην αντίσταση τους στις Θερμοπύλες, στη Σαλαμίνα και στις Πλαταιές».
Ο Σιμωνίδης ο Κείος, μετά τη μάχη, έγραψε ένα από τα πιο γνωστά επιγράμματά του, συμφώνως με τον Ηρόδοτο:
Ὦ ξεῖν’, ἀγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ὅτι τῇδε κείμεθα, τοῖς κείνων ῥήμασι πειθόμενοι.
(=Ω ξένε, ανάγγειλε στους Λακεδαιμόνιους ότι εδώ ταφήκαμε, υπακούοντας στα προστάγματά τους).
Στα νεώτερα χρόνια το ποιήμα του Κωνσταντίνου Καβάφη «Θερμοπύλες» αποτελεί «φάρο» που φωτίζει τους αγώνες των Ελλήνων απέναντι στους εχθρούς τους!
Κωνσταντίνος Α. Δημητριάδης
Ιστορικός Μελετητής – Συγγραφέας – Δημοσιογράφος
