Η είδηση για τις καταγγελίες και την έναρξη προκαταρκτικής εξέτασης από την εισαγγελία Αθηνών , σε βάρος εργαζομένων αλλά και υψηλόβαθμου στελέχους για κακοποιητικη συμπεριφορά παιδιών της ΜΚΟ Κιβωτός του Κόσμου , έγινε για άλλη μια φορά αφορμή να ασχοληθούν τα ΜΜΕ έκπληκτα!
Έκπληκτα ως προς τις συνθήκες διαβίωσης των παιδιών σε κλειστές δομές φροντίδας και προστασίας. Και μάλιστα σε δομή για την οποία υπήρχε μεγάλος θαυμασμός για το έργο που επιτελούσε. Κάποιοι μάλιστα δεν δίστασαν να καταδικάσουν ή να αθωώσουν τους εμπλεκόμενους μέσα από τηλεοπτικές οθόνες. Όλοι γίναμε ειδικοί.
Ας δούμε όμως κάπως πιο σφαιρικά την εικόνα ιδρυμάτων φροντίδας και προστασίας παιδιών παγκοσμίως και ας εμβαθύνουμε περισσότερο στις παθογένειες και πιθανούς τρόπους βελτίωσης. Υπάρχουν εκατομμύρια παιδιά που ζουν σε ιδρύματα σε όλον τον κόσμο. Μια εκτίμηση ανεβάζει το σύνολο σε 8 εκατομμύρια. Ωστόσο λόγω κενών στις παγκόσμιες στατιστικές και ενδείξεις, το σύνολο μπορεί να είναι πολύ υψηλότερο. Υποθέτουμε ότι αυτά τα ιδρύματα είναι εκεί να υποστηρίξουν παιδιά των οποίων οι γονείς είναι ανίκανοι να τα φροντίσουν. Όμως η πλειοψηφία των παιδιών αυτών θα μπορούσε να επανενωθεί με τις οικογένειες τους με σωστή υποστήριξη. Αν και ορισμένα ιδρύματα διαθέτουν αρκετούς πόρους με ειδικό προσωπικό, δε μπορούν να αντικαταστήσουν τη ζεστασιά μιας οικογένειας.
80 χρόνια έρευνας έχουν δείξει τον αρνητικό αντίκτυπο της ιδρυματοποίησης στην υγεία, ανάπτυξη και ευκαιρίες ζωής των παιδιών. Εκτιμάται ότι υπάρχουν 1 εκατομμύριο παιδιά στο σύστημα κρατικής/δημόσιας φροντίδας σε 30 ευρωπαϊκές χώρες. Στην Ελλάδα λειτουργούν ιδρύματα δημόσια, ιδιωτικά μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκκλησιαστικά. Δεν υπάρχει ένας ακριβής αριθμός σχετικά με τον αριθμό των παιδιών, ενώ υπολογίζεται ότι την στιγμή αυτή λειτουργούν 100 ιδρύματα όλων των πάρα πάνω τύπων σε όλη την Ελλάδα.
Παρότι τα ιδρύματα έχουν εγκαταλειφθεί στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, στη χώρα μας εξακολουθούν να λειτουργούν. Η φτώχεια αναγνωρίζεται ως ο κύριος οδηγός ιδρυματοποίησης των παιδιών στις περισσότερες χώρες παγκοσμίως. Σε μια μελέτη για τη μητρότητα σε νοσοκομεία στην Ευρώπη το προσωπικό δήλωσε την φτώχεια ως πιθανή αιτία εγκατάλειψης Στην Κίνα εγκαταλείπουν τα μωρά γιατί οι γονείς δε μπορούν να ανταπεξέλθουν οικονομικά στην υγειονομική τους περίθαλψη. Παιδιά με αναπηρίες διατρέχουν υψηλό κίνδυνο ιδρυματοποίησης επειδή οι οικογένειες τους δεν έχουν πρόσβαση σε σωστές υπηρεσίες υποστήριξης.
Το 45% των παιδιών σε ρωσικά ιδρύματα έχουν αναπηρία. Σύμφωνα με μια έρευνα στην Ευρώπη παιδιά Ρομά χωρίς αναπηρίες τοποθετούνται σε επανορθωτικά ειδικά σχολεία για παιδιά με νοητική υστέρηση. Μερικά παιδιά δε μπορούν να ζήσουν με τους γονείς τους λόγω κακοποίησης η παραμέλησης. Ωστόσο τα ιδρύματα έχουν και αυτά φτωχή φήμη σε αυτούς τους τομείς. Αυτά τα παιδιά χρειάζονται εναλλακτική φροντίδα με βάση την οικογένεια. Η ιδρυματοποιηση των παιδιών δεν είναι αναγκαιότητα αλλά επιλογή της εκάστοτε κυβέρνησης. Υπάρχουν οικονομικά αποδοτικές εναλλακτικές λύσεις που επιτρέπουν στα παιδιά να ζουν σε ένα προστατευτικό οικογενειακό περιβάλλον.
Οι υπηρεσίες στην κοινότητα μπορούν να αποτρέψουν τον χωρισμό της οικογένειας και να ανακόψουν την ροή των παιδιών σε ιδρύματα. Σε αυτό μπορούν να συμβάλουν τα σχολεία, καθώς και δομές υποστήριξης παιδιών και γονέων που σε συνδυασμό με σωστή νομική και οικονομική υποστήριξη να δημιουργήσουν ένα οικογενειακό ασφαλές περιβάλλον.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι είναι πολύ φθηνότερο η υποστήριξη μιας οικογένειας με κοινωνικές υπηρεσίες πάρα η φροντίδα ενός παιδιού σε ίδρυμα όπου φυσικά είναι εφικτό. Ώπου δεν είναι δυνατό να επιστρέψουν τα παιδιά στην οικογένειά τους (συμπεριλαμβανομένων των περιπτώσεων κακοποίησης η παραμέλησης) μπορούν να ζήσουν σε οικογενειακή εναλλακτική φροντίδα όπως με συγγενείς, ανάδοχες οικογένειας η θετούς γονείς. Όλες αυτές οι δυνατότητες πρέπει να ελέγχονται προσεκτικά από τους φροντιστές και να παρακολουθούνται ούτως ώστε να διασφαλίζεται ότι η τοποθέτηση είναι προστατευτική και προς συμφέρον του παιδιού. Πολλές χώρες έχουν ήδη δημιουργήσει συστήματα χρησιμοποιοντας μοντέλα που βασίζονται στην οικογένεια. Όπως το Ηνωμένο Βασίλειο επιδοτεί την ανάδοχη οικογένεια.
Πηγές:
Nanou, 2011 Brown et al 2006
Beckett 2010 Vorria et al 2003
Κέντρο ερευνών ρίζες 2006
